Yengeç yiyen tilki (Cerdocyon thous), Maikong veya Orman tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Cerdocyon cinsinin günümüzdeki tek türü olup, Güney Amerika'ya özgü orta boylu bir tilkidir.
Daha önce Cerdocyon cinsine atanmış Pliyosen köpekgili Ferrucyon avius'un, artık vulpini oymağı ile daha yakından ilişkili olduğu düşünülüyor.1 Cerdocyon cinsi ilk olarak geç Pliyosen döneminde (~3 myö) Kuzey Amerika (Teksas) türü C. texanus ile ortaya çıktı.2 Ancak C. texanus'un da Vulpini oymağıyla ilişkili olması olasıdır.3 Türün yaşayan en yakın akrabaları Lycalopex türleridir.4
Yengeç yiyen tilkiler, çeşitli habitat türlerini kullanma ve bir dizi farklı besin kaynağından yararlanma yetenekleriyle kanıtlandığı gibi, en çok yönlü köpekgiller arasındadır.5
Yengeç yiyen tilki, orta boy (5 ila 7 kg) bir köpek türüdür. Kuyrukları orta derecede gür, genellikle siyah uçlu ve tabanda koyu renklidir. Cinsel dimorfizmleri yoktur. Kürsüsü uzun ve sivri, başı nispeten kısa ve dardır. Tüyleri genellikle sırt boyunca orta hatta koyu griden siyaha doğrudur; bacaklar gri veya siyah, bazen sarıdan turuncuya benekli; boyun ve alt kısımlar için kremden beyaza kadar değişir. Tüyleri özellikle kıllı ve kabadır ve koyu ila neredeyse siyah (örn. kuzey Venezuela, Amazon, orta Brezilya), gümüş grisi (örn. Boyundan kuyruk ucuna kadar sürekli siyah sırt çizgisi) değişken olarak mevcuttur.6 Kafa ve gövdesinin uzunluğu 65.8 santimetre, kuyruğu 13.6 santimetre ve omuzda yüksekliği 36.8 santimetredir. Diş formülü: 3/3-1/1-4/4-1/2=44.7
Tür, kuzey Kolombiya ve Venezuela'daki kıyı ve dağ bölgelerinden, güneydeki Entreríos eyaletine, Arjantin'e (35°G); ve Bolivya ve Arjantin'deki doğu And eteklerinden (2.000 m'ye kadar) (67°B) doğu Brezilya'nın Atlantik ormanlarına ve Kolombiya'nın batı kıyısına (1°K) kadar dağılmış haldedir. Amazon ormanlarındaki bilinen merkezi dağılımı, Rio Amazon ve Rio Negro'nun kuzey doğusunda (2°G, 61°W), Rio Amazon'un güney doğusunda, Rio Araguaia (2°G, 51°W) ve Rio Beni'nin güneyinde, Bolivya (11°G) ile sınırlıdır. Surinam ve Guyana'da çok az kayıt vardır. Fransız Guyanası'ndaki son kayıtlar henüz doğrulanmadı. Peru'da yaşadığına dair önceki alıntı, o zamandan beri yazarlar tarafından geri çekildi.8
Tür'ün tarihi dağılımı mevcuttan farklı değildir. Geç Pleistosen'den (günümüzden 300.000-10.000 yıl önce Lujanian) yakın zamana kadar tarihlenen tortularda bulunan fosiller, Lagoa Santa Mağaraları, Minas Gerais, Brezilya'dadır.9
Bataklık, savan, cerrado, caatinga, chaco-cerrado-caatinga geçişleri, çalılık, ormanlık alanlar, kuru ve yarı yaprak döken ormanlar, galeri ormanı, Atlantik ormanı, Araucaria ormanı, Amazon ormanları içindeki izole savan ve dağ ormanları dahil olmak üzere çoğu habitatta yaşar. Deniz seviyesinde 3.000 m'ye kadar kayıt yapar. Ormansızlaşmaya, tarımsal ve bahçecilik gelişimine (örneğin şeker kamışı, okaliptüs, kavun, ananas) ve yenilenmedeki habitatlara kolayca uyum sağlar. Bolivya, Paraguay ve Arjantin'in ormanlık alanlarla sınırlı kurak Chaco bölgeleri, Pampa tilkisi tarafından kullanılır.10
Genel olarak bolluk oranında yararlanılan vejetatif habitatlar, sosyal statü ve iklimsel mevsime göre değişiklik göstermektedir. Marajó, Brezilya'nın mevsimsel olarak su basmış savanlarında, ormanlık savanlarda (%34) ve yenilenme çalılıklarında (%31) baskın olan radyo etiketli tilkiler; alçak savanlardan “kaçınıldı” ve ağaçlık savan alanları “tercih edildi”, kıdemli tilkiler tarafından genç tilkilerden daha fazla ve yağışlı mevsimde kuru mevsimden daha fazla. Venezuela'nın merkezi llanos'unda, tilki yuvası, mevsimsel sel nedeniyle benzer şekilde daha yüksek yerlere kayar, ancak genellikle açık palmiye savanlarında (görülenlerin %68'i) ve kapalı habitatlarda (çalı, ormanlık alanlar, yaprak döken orman, %32) bulunur. Brezilya, Minas Gerais'te, farklı bölgelerdeki iki radyo etiketli tilki (1 erkek, 1 dişi) en sık çiftlik hayvanı meraları ve galeri ormanı ("vereidas") (%82) ve okaliptüs/tarım plantasyonlarında ( %8) yaşamaktadır. Smithsonian Venezuela Projesi tarafından toplanan seksen sekiz yengeç yiyen tilki örneği çayır ve meradan (%49), yaprak döken ve dikenli ormandan (%19), yaprak dökmeyen ormandan (%17) ve bataklıklardan, tarlalardan ve bahçelerden (%15) alınmıştır.11
Yengeç yiyen tilki, diyetinde, meyveler, çeşitli omurgalılar, böcekler, amfibiler, kabuklular, kuşlar ve leş dahil olmak üzere omnivordur. Fırsatçı bir yırtıcıdır; herhangi bir yerdeki diyet bileşenleri (ve bunların göreceli sıklığı), mevcudiyet, iklim mevsimi ve muhtemelen sosyal statüye göre değişir. İnsanların rahatsız olduğu bölgelerde, diyetin büyük bir kısmı ekili meyveler, evcil kümes hayvanları ve çöpler gibi yiyeceklerden oluşabilir.12
Yengeç yiyen tilkiler öncelikle gece ve alacakaranlıkta avlanırlar. Tek tek de avlanırlar, ancak çoğunlukla çiftler halinde avlanırlar; 1-3 yetişkin boyutunda yavru onlara eşlik edebilir. İşbirlikçi avlanma görünüşte nadirdir, ancak Masaguaral'da tek bir çift tarafından gözlemlenmiştir. Kaplumbağa yumurtaları, meyveler, böcekler (örn., termitler) ve büyük leş (örn., keçi leşi) gibi konsantre, kolay temin edilebilen gıda maddelerini ararken yakınlığı tolere edeceklerdir. Yavrular yaklaşık altı haftalıkken ebeveynleri ile birlikte avlanmaya başlar.13
Tek eşlidirler. Yılda bir kez ürerler. Gebelik süreleri 56 gündür. Sosyal gruplar, bir üreme çifti ve 1-5 yavrudan (bir yaşından büyük) oluşur. Aile üyeleri, genellikle çiftler halinde veya yavrular varsa, gevşek örülmüş aile grupları halinde evlerinin çevresinde dolaşırlar. Ayrılmış tilkiler, uzun mesafeli, tiz, kuş benzeri tril seslendirmeleriyle teması sürdürür. Brezilya, Marajó'da, bölgesel üreme çiftleri, faaliyet süresi boyunca ortalama %54 (n=7) vesileyle <100m aralıkla yerleştirildi, oysa üreyen yetişkinlerin ve onların yetişkin boyutlu yavrularının yakınlığı, verilen eşleşmeler arasında %7,2 ila %93,3 arasında değişiyordu.14
İlk olarak 1766 yılında Linnaeus tarafından Canis thous olarak adlandırıldı. Daha sonra Hamilton-Smith (1839), Cabrera (1931), Langguth (1975), Stains (1975) ve Berta (1987) tarafından Cerdocyon cinsine atandı. Clutton-Brock vd. (1976) tarafından Dusicyon cinsine atandı. Osgood (1934) onu, Dusicyon cinsinde ve Cerdocyon alt cinsinde sınıflandırırken, Van Gelder (1978) tarafından, Canis cinsinde Cerdocyon alt cinsine atandı.15
Mevcut 5 alt tür'ü bulunur:16
Aşağıdaki kladogram, Lindblad-Toh ve arkadaşlarının (2005), filogenisine dayanmaktadır. Yengeç yiyen tilkinin, diğer cerdocyoninanlarla ilişkilerini gösterir.17
Yengeç yiyen tilki bazen yerli ve kırsal insanlar tarafından evcil hayvan olarak evcilleştirilir; sınırlı tılsım kullanımı vardır, örneğin Brezilya, Ceará'daki çiftçiler, kuduz yarasaları uyarmak için tilki kuyruklarını hayvan barınaklarına iğnelerler.18
Evcil köpeklerden potansiyel yayılma patojenik enfeksiyon tehdidi vardır. Brezilya, Serra da Canastra Ulusal Parkı'nda, yengeç yiyen tilkiler, park sınırları boyunca aşılanmamış evcil köpeklerle yakın bir şirkette insan çöplüklerine baskın düzenliyorlar.19
Kaba ve kısa kürkün uygun olmaması nedeniyle kürk taşıyıcı olarak doğrudan ticari değeri yoktur; bununla birlikte, postlar bazen Arjantin'deki Güney Amerika boz tilkisi ve Uruguay'daki ikinci tür ve Pampa tilkisi olarak alınıp satılmaktadır. Mevcut yasadışı ticaret, düşük kürk fiyatlarının olası sonucu olarak küçüktür; Örneğin Paraguay'da 1995'ten 2000'e kadar hiçbir yasa dışı tilki postuna el konmadı.20
Korunma durumu: CITES – Appendix II. Arjantin'de yengeç yiyen tilki, 1983 Fauna ve Flora Ulusal Yönergesi tarafından “tehlikede değil” olarak kabul edildi ve 1987'de sömürülmesi ve ticari kullanımı yasaklandı; şu anda son Arjantin Kırmızı Veri Kitabında “potansiyel olarak savunmasız” olarak listelenmiştir. Bolivya'da yaygın olarak kabul edilir ve bu nedenle Brezilya ve Kolombiya'nın tehdit altındaki türler listelerinde olduğu gibi Bolivya Kırmızı Veri Kitabından hariç tutulur.21
Çoğu ülkede vahşi yaşamı avlamak resmi olarak yasak olsa da, hiçbir ülkede bu tür için özel bir koruyucu mevzuat yoktur. Genel olarak, yengeç yiyen tilki için özel bir haşere düzenleyici mevzuatı yoktur, ancak yerel olarak, çiftlik hayvanlarına zarar vermesi nedeniyle yasadışı avlanmaya kurban gidiyor ve sonuç olarak bu, postların satışına yol açıyor. Bazı ülkelerde, sistem genellikle göz ardı edilmesine, kötüye kullanılmasına veya takviye edilmemesine rağmen, haşere kontrolü belirli kotalarla sınırlıdır. Uruguay'da, kuzuların tilkiler tarafından avlanmasının önemsiz olduğu gerekçesiyle, 1989'dan beri avlanma izinleri verilmemektedir.22
Maikong olarak kullanılan adı tahminen kızılderili dilinden gelir. Bunun yanında kimi zaman aşağıdaki adlar da kullanılmaktadır.23
Detailed Cerdocyon thous PDF article at the Canid Specialist Group (CSG) site (2004).
Orijinal kaynak: yengeç yiyen tilki. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page